Tien jaar na 9/11
Nu het tien jaar is na 9/11 wil ik op deze plaats ook stilstaan bij de aanslagen in Amerika, die grote gevolgen hadden voor de gebeurtenissen in het afgelopen decennium. Ik wil dat doen door hier een aantal documentaires aan te prijzen, waarvan ik zelf geloof dat die belangrijk/ interessant/veelzeggend zijn.
Allereerst natuurlijk het superieure Channel 4 drieluik The Power of Nightmares:
The Power of Nightmares, subtitled The Rise of the Politics of Fear, is a 3 part BBC documentary film series, written and produced by Adam Curtis.
The films compare the rise of the Neo-Conservative movement in the United States and the radical Islamist movement, making comparisons on their origins and claiming similarities between the two. More controversially, it argues that the threat of radical Islamism as a massive, sinister organized force of destruction, specifically in the form of al-Qaeda, is a myth perpetrated by politicians in many countries—and particularly American Neo-Conservatives—in an attempt to unite and inspire their people following the failure of earlier, more utopian ideologies.
Part 1: Baby It’s Cold Outside:
Zie voor een versie met Nederlandse ondertiteling:
http://video.google.com/videoplay?docid=-1209880818148218142
The first part of the series explains the origin of Islamism and Neo-Conservatism. It shows Egyptian civil servant Sayyid Qutb, depicted as the founder of modern Islamist thought, visiting the U.S. to learn about the education system, but becoming disgusted with what he saw as a corruption of morals and virtues in western society through individualism. When he returns to Egypt, he is disturbed by westernization under Gamal Abdel Nasser and becomes convinced that in order to save society it must be completely restructured along the lines of Islamic law while still using western technology. He also becomes convinced that this can only be accomplished through the use of an elite “vanguard” to lead a revolution against the established order. Qutb becomes a leader of the Muslim Brotherhood and, after being tortured in one of Nasser’s jails, comes to believe that western-influenced leaders can justly be killed for the sake of removing their corruption. Qutb is executed in 1966, but he influences the future mentor of Osama bin Laden, Ayman al-Zawahiri, to start his own secret Islamist group. Inspired by the 1979 Iranian revolution, Zawahiri and his allies assassinate Egyptian president Anwar Al Sadat, in 1981, in hopes of starting their own revolution. The revolution does not materialize, and Zawahiri comes to believe that the majority of Muslims have been corrupted not only by their western-inspired leaders, but Muslims themselves have been affected by jahilliyah and thus both may be legitimate targets of violence if they do not join him. They continued to have the belief that a vanguard was necessary to rise up and overthrow the corrupt regime and replace with a pure Islamist state.
At the same time in the United States, a group of disillusioned liberals, including Irving Kristol and Paul Wolfowitz, look to the political thinking of Leo Strauss after the perceived failure of President Johnson’s “Great Society”. They come to the conclusion that the emphasis on individual liberty was the undoing of the plan. They envisioned restructuring America by uniting the American people against a common evil, and set about creating a mythical enemy. These factions, the Neo-Conservatives, came to power under the Reagan administration, with their allies Dick Cheney and Donald Rumsfeld, and work to unite the United States in fear of the Soviet Union. The Neo-Conservatives allege the Soviet Union is not following the terms of disarmament between the two countries, and, with the investigation of “Team B”, they accumulate a case to prove this with dubious evidence and methods. President Reagan is convinced nonetheless.
Part 2: The Phantom Victory:
Zie voor een versie met Nederlandse ondertiteling: http://video.google.com/videoplay?docid=7307000565144006714
In the second episode, Islamist factions, rapidly falling under the more radical influence of Zawahiri and his rich Saudi acolyte Osama bin Laden, join the Neo-Conservative-influenced Reagan Administration to combat the Soviet Union’s invasion of Afghanistan. When the Soviets eventually pull out and when the Eastern Bloc begins to collapse in the late 1980s, both groups believe they are the primary architects of the “Evil Empire’s” defeat. Curtis argues that the Soviets were on their last legs anyway, and were doomed to collapse without intervention.
However, the Islamists see it quite differently, and in their triumph believe that they had the power to create ‘pure’ Islamic states in Egypt and Algeria. However, attempts to create perpetual Islamic states are blocked by force. The Islamists then try to create revolutions in Egypt and Algeria by the use of terrorism to scare the people into rising up. However, the people were terrified by the violence and the Algerian government uses their fear as a way to maintain power. In the end, the Islamists declare the entire populations of the countries as inherently contaminated by western values, and finally in Algeria turn on each other, each believing that other terrorist groups are not pure enough Muslims either.
In America, the Neo-Conservatives’ aspirations to use the United States military power for further destruction of evil are thrown off track by the ascent of George H. W. Bush to the presidency, followed by the 1992 election of Bill Clinton leaving them out of power. The Neo-Conservatives, with their conservative Christian allies, attempt to demonize Clinton throughout his presidency with various real and fabricated stories of corruption and immorality. To their disappointment, however, the American people do not turn against Clinton. The Islamist attempts at revolution end in massive bloodshed, leaving the Islamists without popular support. Zawahiri and bin Laden flee to the sufficiently safe Afghanistan and declare a new strategy; to fight Western-inspired moral decay they must deal a blow to its source: the United States.
Zie voor een versie met Nederlandse ondertiteling: http://video.google.com/videoplay?docid=551664672370888389
The final episode addresses the actual rise of Al-Qaeda. Curtis argues that, after their failed revolutions, bin Laden and Zawahiri had little or no popular support, let alone a serious complex organization of terrorists, and were dependent upon independent operatives to carry out their new call for jihad. The film instead argues that in order to prosecute bin Laden in absentia for the 1998 U.S. embassy bombings, US prosecutors had to prove he was the head of a criminal organization responsible for the bombings. They find a former associate of bin Laden, Jamal al-Fadl, and pay him to testify that bin Laden was the head of a massive terrorist organization called “Al-Qaeda”. With the September 11th attacks, Neo-Conservatives in the new Republican government of George W. Bush use this created concept of an organization to justify another crusade against a new evil enemy, leading to the launch of the War on Terrorism.
After the American invasion of Afghanistan fails to uproot the alleged terrorist network, the Neo-Conservatives focus inwards, searching unsuccessfully for terrorist sleeper cells in America. They then extend the war on “terror” to a war against general perceived evils with the invasion of Iraq in 2003. The ideas and tactics also spread to the United Kingdom where Tony Blair uses the threat of terrorism to give him a new moral authority. The repercussions of the Neo-Conservative strategy are also explored with an investigation of indefinitely-detained terrorist suspects in Guantanamo Bay, many allegedly taken on the word of the anti-Taliban Northern Alliance without actual investigation on the part of the United States military, and other forms of “preemption” against non-existent and unlikely threats made simply on the grounds that the parties involved could later become a threat. Curtis also makes a specific attempt to allay fears of a dirty bomb attack, and concludes by reassuring viewers that politicians will eventually have to concede that some threats are exaggerated and others altogether devoid of reality. “In an age when all the grand ideas have lost credibility, fear of a phantom enemy is all the politicians have left to maintain their power.”
Said Qutb (rechts), de ‘geestelijk vader’ van de moderne radicale islamistische beweging en belangrijke inspiratiebron voor Bin Laden en Ayman al Zawahiri, in Amerika (Colorado), jaren veertig
Ayman al-Zawahiri, begin jaren zeventig
De Bin Laden familie in Stockholm in 1971. Tweede van rechts: de veertienjarige Osama.
foto van een Amerikaanse soldaat in Afghanistan (bron: http://www.demorgen.be/dm/nl/8056/Foto/photoalbum/detail/1087714/803005/87/De-oorlog-in-Afghanistan-deel-3.dhtml )
Ander materiaal dat om verschillende redenen de moeite van het bekijken waard is (van de meest overtrokken complottheorieën, tot buitengewoon zinnige bijdragen):
Loose Change: (de bekendste complotfilm over 9/11)
Zembla: Het Complot van 11 september (een zinnige weerlegging van vooral Loose Change)
9/11 Press for Truth (een hele zinvolle documentaire, vooral een verslag van een groepje nabestaanden van 9/11 die kritische vragen zijn gaan stellen)
Tegenlicht: De Ijzeren Driehoek (over de belangenverstrengeling van de internationale wapenhandel en de politiek en wie er van de War on Terror profiteert. Vooral gericht op de duistere Carlylegroup. Zeer degelijk)
Tegenlicht: De Berg (over wat de drijfveren van de moslimfundamentalisten zijn. Met oa Karen Armstrong, Benjamin Barber, Manuel Castells, Khozh-Ahmed Noukhaev en Mansour Jachimczyk)
Tegenlicht: De Impact; over de betekenis van 9/11 (met Lawrence Wilkerson, Paul Bremer III en Francis Fukuyama over de betekenis van 9/11, tien jaar later)
Fahrenheit 911 (de grote klassieker van Michael Moore. Bijna alle bovenstaande thema’s komen aan bod, zij het dat het minder degelijk en vooral op een polemische- en soms heel geestige- manier wordt gebracht)
Jason Burke: The 9/11 Wars Een buitengewoon interessante korte voordracht van onderzoeksjournalist Jason Burke (‘The Observer’), over tien jaar 9/11 (Royal Society for the encouragement of Arts, Manufactures and Commerce). Burke heeft meermaals betoogd dat al-Qaeda eerder een constructie, een mythe, is, dan een daadwerkelijk bestaande organisatie of netwerk.
Ook de Nederlandse publieke omroep stond stil bij tien jaar na 9/11. Bekijk hier de serie 9.11 de dag die de wereld veranderde
Belangrijke primaire bronnen:
The Project for a New American Century Belangrijkste site van de Neo-conservatieven
Sayyid Qutb, Milestones/Ma’alim fi’l-tareeq/معالم في الطريق Sayyid Qutbs belangrijkste geschrift uit 1965 online (Engels). Milestones is een van de belangrijkste manifesten van de milante islamistische beweging en inspiratiebron voor bijv. Bin Laden
Over de (in)directe uitvloeisels van 9/11 en ‘The War on Terror’:
The Road to Guantanamo (een onthutsende documentaire over het lot van drie Britse Moslims die onschuldig vastzaten op Guantanamo Bay
Big Storm; the Lynndie England Story Huiveringwekkende documentaire van Twan Huys (2005) over de daders achter het Abu Ghraib schandaal (Engelstalige versie)
No End in Sight (over het rampzalige beleid van Amerika, na de invasie van Irak)
En last but not least de geweldige serie ‘De Vloek van Osama’, over tien jaar 9/11, van de Belgische journalist Rudi Vranckx (VRT):
Enkele literatuursuggesties (verre van volledig):
- Karen Armstrong, The Battle for God: Fundamentalism in Judaism, Christianity and Islam, 2000 (in het Nederlands: De Strijd om God. Een geschiedenis van het fundamentalisme, De Bezige Bij, Amsterdam, 2005)
- Benjamin Barber (die recent nogal in opspraak is geraakt, omdat hij zich zou hebben laten betalen door Qadhafi en zitting had in de denktank van Saif Qadhafi, ‘The Monitor Group’, zie hier– dit doet mijns inziens echter niets af aan de waarde van dit werk, FS), Jihad versus Mc World; Terrorism’s Challenge to Democracy, Balantine books, New York, 2001 (oorspr. 1995)
- Jason Burke, Al-Qaeda: The True Story of Radical Islam, IB Tauris, Londen, 2003
- Robert Fisk, The Great War for Civilisation; The Conquest of the Middle East, Londen, 2005 (in het Nederlands: De grote beschavingsoorlog ; de Verovering van het Midden-Oosten, Ambo, 2005)
- Seymour M. Hersh, Chain of Command: The Road from 9/11 to Abu Ghraib, Haper Collins, New York, 2004 (Nederlands: Bevel van hogerhand; de weg van 11 september tot het Abu Ghraib-Schandaal, De Bezige Bij, Amsterdam, 2004)
- Gilles Kepel, The roots of radical Islam, Saqi Books, London, 2005
- Craig Unger, House of Bush House of Saud: The Secret Relationship Between the World’s Two Most Powerful Dynasties. Gibson Square Books, New York, 2004 (Nederlands: De Familie Bush en het Huis van Saud; de verborgen betrekkingen tussen de twee machtigste dynastieën ter wereld, Mets & Schilt, Amsterdam, 2004)
Update april 2012: The 9/11 Decade – The Clash of Civilizations? (documentaire Al Jazeera) Grote aanrader
Inleiding en toelichting op mijn eigen positie in het Midden-Oosten conflict
Nu het zg Midden-Oosten conflict een van de belangrijkste thema’s van mijn blog is geworden en er ook al enige ‘discussie’ is ontstaan, althans, ik me genoodzaakt voelde om scherp positie te kiezen (zie het vorige bericht), is het misschien toch goed om een keer mijn eigen uitgangspositie toe te lichten. Daarom zal ik alvast het inleidende stukje publiceren van een veel langere verhandeling die ik nu aan het schrijven ben over hoe het complexe geheel mijns inziens in elkaar zit. Een eerder fragment, over de drie monotheïstische godsdiensten, publiceerde ik al hiervoor op dit blog, hier te raadplegen. Maar hier dus alvast het inleidende gedeelte. Het geheel zal later verschijnen.
In dit verband vind ik het vooral belangrijk om mijn eigen vertrekpunt duidelijk te maken. Normaal schrijf ik op dit blog wat minder persoonlijke stukken, maar in dit geval lijkt het me niet verkeerd om toch iets over mijn eigen achtergrond te vertellen en waarom ik gaandeweg steeds meer affiniteit met die regio en dus ook met deze penibele kwestie heb gekregen. Bij deze:
Een koloniale oorlog uit Europees schuldbesef;
De bijna onontwarbare kluwen van ‘het Midden Oosten conflict’
De bovenstaande titel lijkt een paradox. Hoe kan er kolonialisme bestaan uit naam van Europees schuldbesef? Toch is dit mijns inziens de kern van de kwestie Israël/Palestina. Overigens is dit niet de enige paradox. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog, t/m de jaren zeventig was het heel progressief om voor Israël te zijn. ‘Links’ was er maar al te zeer op gebrand om de schandvlek van de Holocaust uit te wissen. Bij ons gold dat zeker voor bijvoorbeeld de PvdA, zoals het kabinet Den Uyl in de jaren zeventig, dat zelfs in het geheim wapens aan Israël leverde voor de Yom Kippoer oorlog. In Amerika was het lange tijd meer gebruikelijk om sympathie te uiten voor Israël bij de Democraten dan bij de Republikeinen. Tegenwoordig is het bijna omgekeerd. Het zijn nu de neo-conservatieven die Israël als grote bondgenoot zien, terwijl de sympathie voor de Palestijnen meer te vinden is aan de linkerkant van het politieke spectrum dan aan de rechterkant.
Als er een ingewikkelde kwestie is, die de hele wereld bezig houdt en waar maar geen eind aan lijkt te komen, dan is het wel het Palestijnse/Israëlische ‘conflict’ (zeg maar een voortdurende staat van latente dan wel oplaaiende oorlog). Het is ook een zaak waar zo’n beetje alle grote werkelijke en vermeende conflicten bij elkaar komen. De Tweede Wereldoorlog, zelfs de Eerste Wereldoorlog (het Sykes/Picot accoord en de Balfour declaratie), de dekolonisatiestrijd, gedurende een bepaalde tijd de Koude Oorlog, de al dan niet bestaande ‘clash of civilizations’, ‘het westen’ versus ‘de islam’, een vorm van apartheid, vermeend of echt antisemitisme in verschillende vormen, Amerikaans imperialisme en neoconservatieve visioenen, de aanjager voor de ‘radicale islam’, een bliksemafleider voor Arabische dictaturen, een excuus voor interventies in het Midden Oosten door internationale grootmachten om hun belangen veilig te stellen, enz. enz.
Om het nog ingewikkelder te maken; bij vrijwel iedere analyse of mening over deze kwestie speelt een of meer van de bovengenoemde zaken wel een rol, al is het op de achtergrond. Dat maakt ook dat iedere discussie over dit onderwerp al snel een heikele zaak. Alles wat met dit conflict samenhangt is historisch, ideologisch of zelfs religieus beladen. Het is bijna onmogelijk om deze kwestie terug te brengen tot een volkenrechtelijk conflict, al is dit mijns inziens de enige juiste weg om tot een uiteindelijke oplossing te komen.
Laat ik meteen beginnen om uiteen te zetten hoe ik zelf tegen deze materie aan kijk, al heeft mijn ‘denken’ ( of mening) hierover wel een ontwikkeling doorgemaakt. Niet omdat mijn mening er zoveel toe doet of omdat ik zelf zo interessant ben, maar als ik aan deze zaak mijn vingers wil branden, lijkt het me wellicht zinvol om zo helder mogelijk te zijn over mijn eigen vertrekpunt, dan bestaat er geen enkel misverstand over mijn intenties. En het blijkt keer op keer toch weer noodzakelijk te zijn om je positie duidelijk te maken; voor je het weet krijg je met het ‘a-woord’ naar je hoofd geslingerd, zoals besproken in het vorige bericht (al was dat wel een bijzonder excessief voorbeeld).
Tot ongeveer halverwege de jaren negentig was ik min of meer pro-Israëlisch. Ik baseerde mijn mening vooral op wat ik in de kranten las, op het nieuws zag en verder op wat ik uit mijn omgeving meekreeg. Om het maar meteen helemaal persoonlijk te maken; ik heb zelf een gedeeltelijk Joodse achtergrond (om precies te zijn, mijn grootmoeder van vaderskant was joods), al ben ik daar zeker niet mee opgegroeid en speelde bij mijn directe familie het Jodendom eigenlijk geen rol. Ik ben ook zelf gaan ontdekken hoe dat precies met mijn eigen familie zat, want er werd zelfs niet over gepraat (overigens is mijn eigen familie seculier, dus ik ben zonder een religie opgegroeid). Wel hadden er verschillende, zij het wat verdere familieleden veel in de Tweede Wereldoorlog meegemaakt en hebben sommigen het niet overleefd, maar dat was geen gespreksonderwerp, althans niet voor de generatie die het had meegemaakt en aanvankelijk ook niet voor de generatie daarna, die was opgevoed met het idee dat je over bepaalde zaken beter niet kunt spreken. Dat is eigenlijk alles wat ik er over kwijt kan of wil zeggen. Het bovenstaande is overigens niet een echt onbekend fenomeen.
Wel had een ander nabij familielid (de broer van mijn Opa, overigens niet van Joodse afkomst) in diverse concentratiekampen van de Nazi’s gezeten. Dit omdat hij Engelandvaarder was en later, toen hij als geheim agent in Frankrijk was gedropt, door de Duitsers werd gearresteerd. Hij werd naar Kamp Buchenwald gedeporteerd en later naar Kamp Dora, waar hij te werk werd gesteld als ‘Nacht und Nebel Arbeiter’ in de beruchte V2 fabrieken. Hij overleefde dit alles en keerde na de oorlog terug. De reden waarom ik dit vertel is dat hij, na ook jarenlang te hebben gezwegen, aan mij, toen ik zestien was, zijn hele verhaal heeft verteld. Hij woonde toen gedurende de zomers in Zuid Frankrijk, bij Aix en Provence en ik heb daar een keer gelogeerd om wat aan mijn Frans te doen, want de afspraak met mij (en vooral mijn ouders) was dat hij en zijn Franse vrouw vooral Frans met me zouden spreken. Daar is niets van terecht gekomen. Hij was net bezig om zijn herinneringen op te schrijven (is later als boek uitgegeven 2 ) en heeft mij eigenlijk iedere dag (en nacht want onze gesprekken duurden soms tot 3 a 4 uur in de ochtend) verteld over zijn tijd als geheim agent en wat hij had meegemaakt in de Nazi kampen. Dit heeft een grote indruk op me gemaakt (ik was toen ook pas zestien, maar dan nog). Maar het is iets dat ik nooit meer zal vergeten en zijn verhaal heb ik vaak in mijn achterhoofd gehad, ook toen ik vanaf die tijd steeds meer ben gaan lezen over de Tweede Wereldoorlog, de Nazi kampen en over antisemitisme of zelfs racisme in het algemeen. Ook toen ik Primo Levi’s ‘meesterwerk tegen wil en dank’ las, Is dit een mens, kon ik dit niet lezen, zonder te denken aan de verhalen over de concentratiekampen die deze broer van mijn opa mij verteld had.
Ik vertel deze persoonlijke geschiedenis alleen maar om duidelijk te maken wat mijn uitgangspunt was (of eigenlijk nog steeds is, als we het naar het algemeen menselijke trekken), niet om iets anders. Het verhaal van de broer van Opa over de Nazi kampen en de constatering dat ik wel degelijk ‘Joodse roots’ heb (al waren die zogenaamd non-existent, want het onderwerp werd altijd gemeden), hebben er aanvankelijk voor gezorgd dat mijn sympathie enigszins overhelde naar ‘de Joodse zaak’ (als er zoiets bestaat). Geen wonder dat ik, mij ook baserend op wat er voor ‘Oslo’ zoal in de Nederlandse kranten stond, gematigd pro-Israëlisch was. Dat ben ik eigenlijk tot halverwege de jaren negentig gebleven.
Gedurende mijn verblijf in Leiden kreeg ik steeds meer interesse voor kunst en cultuur uit de niet-westerse gebieden. Ik schreef een stuk over de kunst en de geschiedenis van Indiaans Noord Amerika (als er een geval van brute koloniale misstanden is geweest, is het deze geschiedenis wel. Dit stuk is later tot een artikel omgewerkt en heb ik ook hier gepubliceerd) en begon me zodoende steeds meer te interesseren voor andere voormalig gekoloniseerde gebieden in de wereld. Dankzij mijn stage bij een fonds dat kunst en cultuur in de niet-westerse gebieden ondersteunt (voornamelijk ontwikkelingslanden, maar doet ook veel in het Midden Oosten) kwam voor mij ook de Arabische wereld in beeld. Uiteindelijk heb ik ook mijn scriptie geschreven over kunstenaars uit de Arabische wereld in Nederland, waarvan vele van deze kunstenaars zich zeker niet in ‘vrijwillige ballingschap’ bevonden (een paar fragmenten hier en hier). Zodoende breidde mijn kennis van de wantoestanden van diverse Arabische dictaturen, maar zeker ook van de Israëlische bezetting van de Palestijnen, zich steeds meer uit. Een niet onbelangrijke bron is het denken van de Palestijnse literatuurwetenschapper Edward Said geweest. Naast zijn algemene verhaal over stereotypen van vroeger gekoloniseerde of niet-westerse volkeren, zoals hij uiteen heeft gezet in zijn belangrijke werken Orientalism (1978) en Culture and Imperialism (1993) heb ik natuurlijk ook kennis genomen van wat hij over zijn eigen achtergrond heeft geschreven, zijn bestaan als Palestijnse balling (zie overigens hier een fascinerende serie korte interviewfragmenten, waarin zijn visie helder naar voren komt). Al was ik ruim voor die tijd al veel genuanceerder tegen de Palestijnse kwestie gaan aankijken en had hun zaak al veel meer mijn sympathie dan de Israëlische bezettingsmacht, het bestuderen van Edward Said, zijn bewonderaars maar ook zijn scherpste critici (waaronder Kanan Makiya, wiens kritiek ik op belangrijke punten zelfs kan onderschrijven), heeft mijn standpunt echt doen veranderen in het voordeel van de Palestijnen. Daarmee zeg ik niet dat ik sympathiseer met een Palestijnse partij of met bepaalde Palestijnse politici, maar wel dat ik van mening ben dat de Palestijnen een groot onrecht is aangedaan en dat het einde van de Israëlische bezetting wel het minste is wat er moet gebeuren om vrede te stichten maar ook om recht te doen. Met de nadruk op het minste.
Mijns inziens staat het vanzelfsprekend buiten kijf dat de Joden een gruwelijke misdaad is aangedaan, vooral gedurende de Tweede Wereldoorlog, maar ook in de eeuwen daarvoor en zelfs daarna (zoals in de Sovjet Unie). De vraag is echter of de Palestijnen de prijs voor deze misdaden moeten betalen. Naar mijn mening is daarmee een groot onrecht geschied. En dan heb ik het niet over wat sommige Palestijnse leiders allemaal doen, of de middelen die sommige Palestijnen toepassen wel de juiste zijn (vaak verre van), noch over wat zogenaamde sympathisanten van de Palestijnen allemaal uitkramen, van verschillende Arabische dictators, de huidige Iraanse president, t/m sommige zeer dubieuze sympathisanten in het westen (ik bedoel vooral de op zich marginale groep van Holocaust ontkenners, die ook populair zijn in sommige kringen in het Midden Oosten, zoals bij de huidige Iraanse president 2). Het gaat er mij ook niet om het Palestijnse leed uit te vergroten ten opzichte van het leed van de Koerden, de Tibetanen of de Christenen van Darfur. Dat gebeurt namelijk ook, hoewel je in het laatste geval weer ziet dat Israël voorop staat om te pleiten voor de rechten van de Darfur Christenen (en ze zelfs op grote schaal wil opvangen om het eigen ‘demografische probleem’ tov de groeiende Arabische bevolking op te lossen), die weer als een bliksemafleider gebruikt worden van het Palestijnse probleem. Ze ook het enorme lawaai dat door Israël supporters wordt gemaakt over Israëls ruimhartige hulp aan de slachtoffers van de aardbeving in Haïti, bijvoorbeeld op de site van de eerder besproken extremistische pro-Israël activiste Ratna Pelle, zie hier. Let vooral op haar opmerking over ‘degenen die geen zin hebben in de Novib & co, kunnen geld storten op…’ (de ‘Novib & co’ zijn natuurlijk te kritisch naar Israëls ‘ethische politiek’, zoals naar het blokkeren van hulpgoederen voor Gaza. Misschien is het voor Ratna Pelle een ideetje om een keurmerk op te zetten, zoiets als Max Havelaar, of ‘proefdiervrij’, maar dan anders;).
Maar dit probleem bestaat op minstens net zo’n schaal, zoniet nog veel groter, aan de Arabische zijde. Een korte passage uit het werk Verzwegen Wreedheid van de Iraakse schrijver Kanan Makiya, dissident van het Saddam regime, zegt misschien genoeg: ‘Er zijn door Arabische intellectuelen miljoenen woorden geschreven over dat Israël honderden Palestijnse dorpen verwoestte en terecht. Toch besloten deze zelfde intellectuelen te zwijgen toen een Arabisch regime duizenden Koerdische dorpen met de grond gelijk maakte’.3 Deze constatering van Makiya, overigens zelf een Arabier, is wellicht terecht. Maar ook in deze kun je niet het ene leed tegen het andere wegstrepen. En dat geldt voor beide partijen. De ramp voor de Palestijnen wordt er niet minder op door er een omvangrijker humanitaire ramp tegenover te zetten. Net zo goed als het in Zuid Afrika ook nogal potsierlijk was als verdedigers van de apartheid naar Idi Amin verwezen. Omgekeerd waren de opmerkingen van Idi Amin over de apartheid net zo grotesk, net als Saddams gebral over het ‘bevrijden van de Palestijnen’.
Het ergst heb ik altijd de pro-Saddam leuterpraatjes van sommige westerlingen gevonden, alleen omdat ze ook heel kritisch zouden zijn op Israël, dus zijn alle Arabieren goed. Het slechtste voorbeeld op dit gebied dat ik ken is dit Belgische reisverslag, als boek verschenen, maar ook online beschikbaar. 4 Maar verder heb ik helaas ook wat meer meegemaakt en gezien van dit soort zaken (fellowtravellers dus), gedurende mijn onderzoek naar de kunst van de Iraakse diaspora. Heel interessant om als ‘progressieve West Europeaan’ zo modieus anti-westers, Israël en het embargo te zijn (alle redenen tot kritiek overigens), maar om dan Saddam te vergoeilijken heb ik altijd een vorm van dommige dweepzucht gevonden. Ik bedoel hier dus niet de kwestie voor of tegen de Amerikaanse aanval zijn, maar vooral beweringen als: ‘Het is daar allemaal niet zo erg, want Amerikaanse propaganda’, etc. Nog nooit met een Iraki gepraat die het regime aan den lijve had ondervonden, of uitsluitend met Iraki’s die of voor het regime werkten of in Irak ‘vrijuit konden praten’, met het mes van de Mukhabarat (Saddams geheime dienst, NB getraind door de Oost Duitse Stasi) op de keel. En dan wel beweren solidair te zijn met het Iraakse volk. En kennelijk ook vergeten dat Saddam in de jaren tachtig door het westen gesteund werd en wellicht nog saillanter (maar bijna vergeten) dat gedurende de Koude Oorlog men de Ba’thpartij niet eens zo’n slechte buffer vond tegen het communisme. Irak had namelijk een grote communistische partij, waar de Ba’thi’s uitermate vijandig tegenover stonden. Maar goed, geen enkel misverstand dus, allemaal fout en hypocriet.
Maar om dan opeens voor Israëls ‘ethische politiek’ naar de Palestijnen te zijn? Als Israël pretendeert ‘de enige democratie van het Midden Oosten’ te zijn, kan het zich een systeem van apartheid niet permitteren (werd er tot in de jaren tachtig in sommige kringen niet beweerd dat Zuid Afrika ‘de enige democratie van Zuidelijk Afrika’ was?). En bovendien, Israël was toch gesticht met het doel om een veelal elders gediscrimineerde bevolkingsgroep een veilig tehuis te bieden? Zie hier weer een van de wrange paradoxen van dit vrijwel uitzichtloze conflict.
Aan de hand van deze beschouwing zal ik proberen mijn standpunt toe te lichten. Ik zal vooral een historische beschrijving geven (het onderstaande betoog is chronologisch opgebouwd). Wellicht is het verre van volledig, maar ik heb getracht de belangrijkste kwesties mee te wegen.
Floris Schreve
Tot zover de inleiding. Het direct hierop volgende stukje wordt het fragment over de monotheïstische godsdiensten, al eerder hier verschenen. Het geheel volgt dus later.
Noten
1. Guido Zembsch Schreve (opgetekend door Eddy de Roever), Operatie Pierre Jaques; Geheim agent, comando en gevangene van de Gestapo, Uitgeverij Hollandia, Baarn, 1990. In het Engels verschenen als Pierre Lalande: special agent, Leo Cooper, Londen, 1996. Zie ook deze uitzending van het geschiedenisprogramma Andere Tijden over Kamp Dora, http://geschiedenis.vpro.nl/programmas/2899536/afleveringen/39391235/, waarin hij overigens geen rol speelt (hij is in 2003 overleden).
2. Aan een paar van deze Holocaustontkenners (David Irving, Robert Faurrisson en Ernst Zündel) heb ik aandacht besteed in een serie andere artikelen op dit weblog. Bij een Belgisch antroposofisch tijdschrift dat ik hier kritisch heb besproken, zijn deze lieden nogal populair, zie https://fhs1973.wordpress.com/category/antroposofie-en-holocaust-negationisme/
3. Kanan Makiya, Verzwegen wreedheid; nationalisme, dictatuur en opstand in het Midden Oosten, Bulaaq/Kritak, Amsterdam/Antwerpen, 1993, p. 209. Aan deze publicatie heb ik elders op dit blog ook uitgebreide aandacht besteed, zie https://fhs1973.wordpress.com/2008/05/11/edward-said-orientalism-en-de-kritiek-van-kanan-makiya/.
4. Charles Ducal (red.), Rendez vous in Bagdad, Epo, Antwerpen, 1994. Verslag van een groepje ‘kritische’ Belgische intellectuelen, die zich door het toenmalige Iraakse regime lieten uitnodigen om de gevolgen van het embargo ‘kritisch’ te onderzoeken. Hun gastvrouw was de Iraakse journaliste en functionaris van het ministerie van informatie, Nasra as-Sadoon, gehaat en gevreesd door de Iraakse ballingen die ik ken, al wordt er in het boek stellig beweerd dat zij géén lid zou zijn van de Ba’thpartij en onafhankelijk was (net alsof dat mogelijk was). Om dit met een voorbeeld te illustreren; hier in Nederland sprak ik een inmiddels gevluchte Iraakse kunstenaar die in eigen land een grote faam genoot; hij werd ook herhaaldelijk positief gerecenseerd in het niet meer bestaande Engelstalige internetkrantje van deze Nasra as-Sadoon, The Daily Iraq. Toen ik hem over dit boek sprak, wist hij me te vertellen: ‘Zij zou niet voor het regime werken? Zij is het regime’.
Dit gezelschap sprak ook met een andere kunstenaar in Bagdad, die later ook naar Nederland is gevlucht en die ik persoonlijk goed heb leren kennen. Geheel overbodig om te zeggen dat wat hij toentertijd in Irak aan deze delegatie vertelde niet overeenkwam met zijn werkelijke opvattingen en deze kunstenaar was echt geschokt om jaren later terug te lezen hoe dit gezelschap zich door het regime heeft laten inpakken. Het boek is in zijn geheel te lezen op http://www.irak.be/ned/index.htm
Mijn hersenspinsels en gedachtekronkels 
leave a comment